Η Σχέση Βόσκησης και Δασικών Πυρκαγιών: Μια Παραγνωρισμένη Πτυχή της Περιβαλλοντικής Διαχείρισης

 

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει όλο και πιο συχνά καταστροφικές δασικές πυρκαγιές, με σοβαρές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία. Αν και η δημόσια συζήτηση επικεντρώνεται συχνά σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη πρόληψης και η οργάνωση της πυρόσβεσης, μια σημαντική αλλά συχνά παραγνωρισμένη πτυχή είναι η σχέση μεταξύ της κτηνοτροφίας και της εξάπλωσης των πυρκαγιών.

Η ελληνική κτηνοτροφία έχει μεταβληθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Το παραδοσιακό μοντέλο της εκτατικής, υπαίθριας βόσκησης —όπου τα ζώα έβοσκαν ελεύθερα σε δασικές και ημιορεινές περιοχές— έχει υποχωρήσει, δίνοντας τη θέση του σε εντατικές, σταβλισμένες εκτροφές. Αυτή η μετάβαση δεν είναι τυχαία: η έλλειψη βοσκών, οι δυσκολίες στην πρόσβαση σε βοσκοτόπια, η συμβολαιακή κτηνοτροφία με τις γαλακτοβιομηχανίες, καθώς και το αυστηρό νομικό πλαίσιο για την αδειοδότηση σταβλικών εγκαταστάσεων έχουν οδηγήσει πολλούς κτηνοτρόφους να εγκαταλείψουν την υπαίθρια εκτροφή.

Τα ζώα που έβοσκαν στα δάση δεν ήταν απλώς μέρος της αγροτικής παραγωγής. Είχαν και έναν σημαντικό οικολογικό ρόλο: με τη βόσκηση μείωναν τη βιομάζα και την καύσιμη ύλη, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο εξάπλωσης πυρκαγιών. Η παρουσία τους συνέβαλε στη διατήρηση ενός πιο ισορροπημένου οικοσυστήματος, αποτρέποντας την υπερσυσσώρευση ξερών χόρτων, θάμνων και άλλων εύφλεκτων υλικών.

Η απουσία ζώων από τις δασικές περιοχές έχει δημιουργήσει ένα νέο τοπίο: περιοχές γεμάτες καύσιμη ύλη, χωρίς φυσική διαχείριση της βλάστησης. Αυτό το φαινόμενο, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία, δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για την εκδήλωση και την ταχεία εξάπλωση πυρκαγιών.

Είναι καιρός να επανεξετάσουμε τον ρόλο της κτηνοτροφίας όχι μόνο ως παραγωγική δραστηριότητα αλλά και ως εργαλείο περιβαλλοντικής διαχείρισης. Τα ζώα δεν είναι απλώς δικαιούχοι επιδοτήσεων — μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμους συμμάχους στη δασοπυρόσβεση και την πρόληψη πυρκαγιών. Η ενίσχυση της υπαίθριας βόσκησης, με κατάλληλες πολιτικές και υποστήριξη, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην προστασία των δασών.